Achtergrond: doelstelling ACM
In februari 2025 kondigde de ACM al aan vijf brede marktonderzoeken te starten in sectoren als dierenartsenpraktijken, (digitale) leermiddelen, computergestuurde consumentenprijzen en het budgetsegment voor vast internet en waterstof. Het marktonderzoek naar supermarktprijzen sluit aan bij deze invulling van de ACM aan haar taak om het algemeen toezicht te houden op de goede werking van markten, ook zonder een vermoeden van overtreding van de regels.
Doel van het onderzoek
Blijkens het persbericht van de ACM zal het onderzoek zich richten op de prijsopbouw en prijsvorming van producten uit het dagelijkse winkelmandje van consumenten. De ACM onderzoekt onder meer: (i) de winstmarges van leveranciers van levensmiddelen (waaronder A-merk leveranciers) en de supermarkten, inclusief de mogelijke verklaringen voor de hoge of lage marges, en (ii) de prijsverschillen tussen producten in Nederlandse supermarkten en in omringende landen. De ACM heeft hierbij toegelicht dat er zowel gekeken wordt naar leveranciers die supermarkten zouden belemmeren om goedkoper in te kopen, als naar de vraag of er onvoldoende concurrentie tussen supermarkten is.
Verloop van het marktonderzoek
De ACM werkt bij het marktonderzoek volgens een vaste methodiek. Eerder dit jaar heeft de ACM een werkwijze gepubliceerd met betrekking tot marktonderzoeken. Hierin heeft het ACM toegelicht dat het marktonderzoek onderverdeeld kan worden in vijf verschillende fases:
- de start van het onderzoek, waaronder de publicatie van de probleem stellende notitie en indicatieve planning voor het marktonderzoek en de consultatie daarvan;
- informatieverzameling en analyse;
- publiceren van de conceptrapportage en de consultatie daarvan;
- publiceren van het definitieve rapport en eventuele aanbevelingen; en
- eventuele evaluatie van het marktonderzoek.
Bij de eerdere marktonderzoeken duurde het circa drie tot vijf maanden (vanaf de aankondiging van het onderzoek) voordat de onderzoeksaanpak en consultatie werd gepubliceerd. Voor het marktonderzoek naar de supermarktprijzen ligt het daardoor voor de hand dat begin 2026 de onderzoeksaanpak en de consultatie gepubliceerd wordt. Later in het marktonderzoek zal de ACM onder andere informatieverzoeken uitsturen naar relevante marktpartijen en/of interviews afnemen. Hierbij geldt in beginsel voor marktpartijen dat zij een medewerkingsplicht hebben en er sancties kunnen worden opgelegd indien niet wordt meegewerkt.
Gevolgen van het marktonderzoek
Het marktonderzoek brengt in kaart of de levensmiddelensector goed werkt voor consumenten en waar eventuele knelpunten zitten. De ACM kan na afronding van het marktonderzoek aanbevelingen doen aan de wetgever om mogelijke problemen te minimaliseren of op te lossen. In het geval de ACM aanwijzingen heeft dat er overtredingen hebben plaatsgevonden, kan de ACM ook zelf handhavend optreden.
Dat de politiek waarde hecht aan het marktonderzoek volgt onder meer uit de resultaten van de voorgaande marktonderzoeken door de ACM. Zo refereert de Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur in reactie op Kamervragen over misstanden bij dierenartsen naar het lopende onderzoek van de ACM: “Ik zal u naar aanleiding van de uitkomsten van het ACM-onderzoek informeren of er aanvullende maatregelen nodig zijn”. Hierbij verwijst de Staatssecretaris naar het marktonderzoek van de ACM naar de medische zorg van huisdieren, waarvan in mei de onderzoeksaanpak en consultatie is gepubliceerd. Deze reactie laat zien dat er mogelijk gewacht wordt op de analyse en aanbevelingen van de ACM, alvorens er eventueel maatregelen getroffen worden. Het bevestigt dat de marktonderzoeken van de ACM niet louter informatief zijn, maar een belangrijke rol spelen in de beleidsvorming.
Eerder dit jaar heeft de ACM naar aanleiding van de bevindingen van het marktonderzoek naar ICT-systemen in de zorg een brief opgesteld aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In deze brief verzocht het ACM aan het Ministerie om leveranciers van ICT-systemen te verplichten hun systemen veilig en standaard open te stellen voor koppelingen met andere leveranciers en zorgaanbieders om zo innovatie te bevorderen. Op 9 september 2025 is de Tweede Kamer naar aanleiding van dit rapport door middel van een motie verzocht om binnen zes maanden te komen met een routekaart waarlangs ICT-leveranciers in de zorg de komende jaren verplicht worden gebruik te maken van open datastandaarden.
Take-away
Het bovenstaande laat zien dat de marktonderzoeken door de ACM en de bijbehorende aanbevelingen niet vrijblijvend zijn, maar kunnen uitmonden in wet- of regelgeving en kunnen leiden tot onderzoeken naar overtreding van de mededingingsregels. Het marktonderzoek van de ACM kan daarmee niet alleen leiden tot transparantie van de sector, maar ook tot wijzigingen in het beleid en mogelijk tot handhaving. Hoewel een marktonderzoek dus risico’s met zich kan brengen, kan het tevens een kans zijn voor betrokken marktpartijen om hun perspectief te delen en eventuele marktproblemen bij de ACM te signaleren.
Wij volgen de ontwikkelingen rond de marktonderzoeken van de ACM en mededingingshandhaving in Nederland en in de EU op de voet. Wilt u weten wat het lopende onderzoek van de ACM naar supermarktprijzen in Nederland voor uw organisatie betekent of juist hoe u zich kan voorbereiden op informatieverzoeken en consultaties? Ons mededingingsrecht-team staat klaar om u te ondersteunen met praktisch en strategisch advies.
